Պատմության ընթացքում Ստամբուլի հայերը գեղեցկացրել են իրենց ապրած վայրերը և արժեք են ավելացրել քաղաքին: Մշակույթի, արվեստի և ճարտարապետության առումով նրանք Ստամբուլը տանում էին այդ ժամանակաշրջանից շատ ավելին:
Ճարտարապետական առումով հայ ճարտարապետները վերածնեցին Ստամբուլի ճարտարապետական հյուսվածքը և արտեֆակտներ թողեցին Ստամբուլին որպես նվեր: Այսօր շատ գործեր դեռ պահպանում են այն ժամանակաշրջանի շքեղությունն ու հնչեղությունը, որում կառուցվել են։
Ինչ վերաբերում է հայ ճարտարապետներին, ապա առաջին տեղում Բալյանների ընտանիքն է։ Սակայն Ստամբուլի հյուսվածքը կազմող գործերի շարքում կարելի է թվարկել այնպիսի անունների ստեղծագործությունները, ինչպիսիք են Երվանդ Թերզիյանը, Քեղամ Քայաֆյանը, Արամ Թաշչյանը, Անդոն Կազասյանը և Օհաննես Քալֆան։
Բայց Բալյանների ընտանիքը ամենամեծ ներդրումն է ունեցել այս քաղաքում։ Քըրքոր Ամիրա Բալյանը ծնվել է Ստամբուլում 1764 թվականին, Սենեքերիմ Բալյանը (1768թ.), Կայսերիից Բալի ճամփորդի որդին, Կարապետ Ամիրա Բալյանը (1800թ.), Բալի ճամփորդի որդին, Նիգողոս Բալյանը (1826թ.), Կարապետ Բալյանի որդին՝ Սարգիս Բալյանը (1835թ.), Ակոպ Բալյան (1838թ.), Սիմոն Բալյան (1846թ.) եւ Լեւոն Բալյան։ Ընդհանուր առմամբ ութ Բալյան ճարտարապետներ չորս սերունդների ընթացքում Ստամբուլի ճարտարապետական հյուսվածքը դարձրել են հիասքանչ: Այս աշխատանքների օրինակները բերելու համար մենք կարող ենք թվարկել առավել ցայտունները հետևյալ կերպ.
Դոլմաբահչեի պալատ
Դոլմաբահչեի պալատը կառուցվել է Կարապետ Ամիրա Բալյանի և նրա որդու՝ Նիգողոս Բալյանի կողմից 1842 թվականին Աբդուլմեքջ I-ի կողմից։ Նրա շինարարությունը շարունակվել է մինչև մոտ 1856 թվականը, այն եղել է Աբդուլմեջիդի նստավայրը, և նա այստեղ տեսել է իր պաշտոնական աշխատանքները։
Դոլմաբահչեի պալատը գտնվում է Ստամբուլի Բեշիքթաշ թաղամասում։ Հանրապետության հռչակումից հետո այն դարձել է Աթաթուրքի նախագահական նստավայրը Ստամբուլում։ Այստեղ է մահացել Աթաթուրքը։
Կուլելիի զինվորական ավագ դպրոց
Կուլելիի զինվորական ավագ դպրոցը գտնվում է Ստամբուլի Անատոլիական կողմում գտնվող Չենգելքոյ թաղամասում։ Այս զորանոցը կառուցել է Օսմանյան կայսրության հայ պալատական ճարտարապետներից Կարաբեթ Ամիրա Բալյանը Աբդուլազիզի (1861-1876) օրոք։
Այսօր այն սպասարկում է Պաշտպանության ազգային համալսարանում սովորող զինվորականներին։
Սելիմիեի զորանոց
Սելիմիեի զորանոցը գտնվում է Ստամբուլի Ուսքյուդար թաղամասում։ Այն կառուցել է ճարտարապետ Գրիգոր Բալյանը 1827-1829 թվականներին Մահմուդ II-ի օրոք։
Հարբիեի ռազմական թանգարան
Այն թանգարան է, որը գտնվում է Ստամբուլի Հարբիե թաղամասում։ Փրկված շենքը կառուցվել է 1864 թվականին Կարապետ Ամիրա Բալյանի կողմից։ Այն ծառայում է որպես ռազմական թանգարան և մշակութային վայր։
Բեյլերբեյի պալատ
Բեյլերբեյի պալատը գտնվում է Ստամբուլի Ուսքյուդար թաղամասում։ Այն կառուցել է Սարգիս Բալյանը 1861-1876 թվականներին՝ որպես ամառային պալատ՝ սուլթան Աբդուլ Ազիզի խնդրանքով։ Այսօր այն օգտագործվում է որպես թանգարան։
Չիրագան պալատ
Չիրագան պալատը գտնվում է Ստամբուլի Բեշիքթաշ թաղամասում։ Այն ավարտվել է 1871 թվականին։ Դրա շինարարությունը ստանձնել են Սարգիս Բալյանը և նրա գործընկեր Քըրքոր Նարսիսյանը։
Բեյազիտ աշտարակ
Բեյազիտ աշտարակը կառուցվել է Ստամբուլի Բեյազըթ թաղամասում՝ հրդեհների մասին հսկողության և տեղեկանալու համար։ Այն վերակառուցվել է Սենեքերիմ Բալյանի կողմից 1828 թվականին սուլթան Մահմուդ II-ի օրոք։
Յըլդըզի պալատ
Յըլդըզի պալատը գտնվում է Ստամբուլի Բեշիքթաշի և Օրթաքոյ թաղամասի միջև գտնվող բլրի վրա։ Նրա ճարտարապետներից են Սարգիս, Հակոբ և Կարապետ Բալյան եղբայրները։
Օրթակոյ Մեծ Մեջիդիե մզկիթ
Այն գտնվում է Ստամբուլի Բեշիքթաշ Օրթաքոյ թաղամասում։ Մզկիթը կառուցել է ճարտարապետ Նիգողոս Բալյանը 1853 թվականին սուլթան Աբդուլմեջիդի կողմից։
Ադիլե Սուլթան տաղավար
Ադիլե Սուլթան տաղավարը գտնվում է Ստամբուլի Ուսքյուդար թաղամասում։ Նրա կառուցումն ավարտվել է 1853 թվականին Նիգողոս Բալյանի կողմից։
Հեղինակ՝ Մելինդա Անտոնյան
Մեկնաբանել