Ոսկե իլիկը - Աթաբեկ Խնկոյան

Կար, չկար մի կին կար: Էդ կինն ուներ երկու աղջիկ, մինը գեղեցիկ, բայց ծույլ, մյուսը տգեղ, բայց շատ աշխատասեր:
Մայրը գեղեցիկ աղջկան շատ էր սիրում:
Տգեղ աղջկան միշտ բուրդ էր մանել տալիս: Մի անգամ էլ ջրհորի գլխին կանգնած ժամանակ թելը կտրվեց, ու իլիկն ընկավ ջուրը:
Գլխին տալով եկավ մորը պատմեց, թե իլիկս ընկավ ջրհորը:
Մայրը թե.
- Ա՜յ աղջիկ, ոչ է՛ս, ոչ է՛ն, պետք է գնաս իլիկը բերես, եթե ոչ՝ ձեռքիցս պրծնողը չես:
Աղջիկը չէր իմանում ինչ անի, տխուր-տրտում եկավ ջրհորի մոտ, կռացավ նայեց վերևից, մին էլ գլխի վրա ընկավ ջրհորը:
Որ ուշքի եկավ, աչքերը բաց արավ, տեսավ մի սիրուն, գեղեցիկ մարգագետին: Արև-արեգակ, ճաճանց, կանաչ, ծառ ու ծաղիկ, վարդ ու մեխակ, սուսան սմբուլ ու շահբլբուլ, մի խոսքով, ես քիչը կասեմ, դու շատը հասկացիր:
Աղջիկն ուրախացավ ու էդ մարգագետնով գնաց, գնաց, հասավ մի հացով լիքը թոնրի: Թոնրի միջից հացերը ձեն էին տալիս.
- Վառվեցի՜նք, էրվեցի՜նք, աղջի՛կ, հանի՛ր մեզ թոնրից, ազատի՛ր:
Աղջիկը կռացավ և հացերը թոնրի կողերից պոկեց, հանեց, փռեց, սառեցրեց, իրար վրա դարսեց ու գնաց:
Գնա՜ց, գնա՜ց, հասավ մի խնձորի ծառի: Խնձորենին հիվանդի պես տնքում էր ու կանչում.
- Մեռա՜, մեռա՜, ծա՜նր է բեռս, շա՜տ են խնձորներս, ափսո՜ս են ճղներս. թա՛փ տուր, թափահարի՛ր, շա՛ղ տուր, շաղահարի՛ր ինձ:
Աղջիկը լսեց, խղճաց խնձորենուն, շաղահարեց ծառը, խնձորները մի տեղ հավաքեց ու գնաց:
Գնա՜ց, գնա՜ց, էս անգամ հասավ մի տան: Ներս մտավ, տեսավ մի ծեր կին հիվանդ պառկած է:
- Աղջի՛կս, դու բարո՜վ եկար, ի՛մ աչքի, ի՛մ գլխի վրա եկար, ես անորդի մերիկ եմ, տեր չունեմ, տիրական չունեմ, հիվանդ եմ. պահի՛ր, պահպանի՛ր ինձ, մինչև լավանամ:
Աղջիկը մնաց հիվանդի մոտ, պահեց-պահպանեց նրան, հոգս տարավ, խնամեց, ջուր դրեց՝ լողացրեց, քրտնացրեց, ոտի հանեց:
Երբ պառավը լավացավ, ոտի կանգնեց, աղջիկն ասավ.
- Նանի՛, դե ինձ իրավունք տուր գնամ… գնամ իլիկս ման գամ, գտնեմ, գնամ տուն, գործս մնաց, մեր տանը կարոտել եմ:
- Լա՛վ, աղջիկս, լա՛վ ես անում, որ քո հորական տունը սիրում ես: Գնանք քո իլիկը գտնենք:
Ձեռք-ձեռքի տվին ու գնացին:
Գնացի՜ն, գնացի՜ն հասան մի փակ դռան:
Պառավն ասավ.
- Բախտի դռնակ, բարև՛, բարև՛, բացվի, մաղի ոսկե անձրև. Էս աղջկան գեղեցկացրու և մազերը ոսկի դարձրու. ջանասեր է էս բալիկը, ոսկի դարձրու և իլիկը:
Էսպես որ ասավ, դուռը բացվեց: Նրանք երկուսով ներս մտանք դռնից:
Մին էլ անձրևը մաղեց, մաղ տվեց, շաղեց, շաղ տվեց ոսկին աղջկա գլխին, աղջիկն եղավ ոսկեմազիկ, գեղեցկացավ, խաս ու ղումաշ շորեր հագավ, դարձավ կաքավ:
Պառավը վերցրեց ոսկե իլիկը, տվեց աղջկան, համբուրեց նրան ու ասավ.
- Էս էլ ինձ պահելու վարձը, աշխատանքիդ գինը:
- Պառավը էդպես ասավ-չասավ, մին էլ դուռը փակվեց, պառավն անհետացավ: Աղջիկը աչքը խփեց բացեց, ահա իրենց տունը: Շունը, կատուն դեմ վազեցին, աքաղաղը կանչեց.

Ծուղրուղո՛ւ, հավ ու ճուտ,
Եկավ, կտա նա մեզ կուտ.
Օրոր, շորոր մի կաքավ,
Ոսկեմազիկը եկավ,
Վրան ոսկի է շարել,
Իլիկը ոսկի է արել:
Գիտեք ո՞վ է, ո՞վ նախշել,
Հիվանդ պառավն է բաշխել:
Ծուղրուղո՛ւ հավ ու ճուտ,
Եկավ, կտա ջուր ու կուտ:

Ոսկեմազիկը գնաց մոր ու քրոջ մոտ: Մայրն ու քույրը նրան սիրով ընդունեցին. ոսկի շատ էր բերել:
Ոսկեմազիկը պատմեց իր տեսածն ու լսածը:
Մայրն իր սիրելի աղջկան էլ ուղարկեց ջրհորի մոտ՝ բուրդ մանելու: Ծույլ աղջիկը մանեց, մանեց և իլիկը դիտմամբ գցեց ջրհորը ու ինքն էլ գլխի վրա ընկավ մեջը:
Որ ուշքի եկավ, էլի էն մարգագետնի վրա տեսավ իրան:
Մարգագետնով գնաց, գնաց հասավ էն թոնրին: Հացերը կանչում էին.
- Հանի՛ր մեզ կրակից, վառվեցի՛նք, էրվեցի՛նք:
Ծույլ աղջիկը թե՝
- Իմ շատ պետքս է, թե վառվեցինք, էրվեցինք, ո՞վ պետք է իրան կեղտոտի, ձեռները մոխրոտի:
Գնա՜ց, գնա՜ց, հասավ խնձորենուն:
Խնձորենին կանչում էր.
- Մեռա՜, բեռս ծա՜նր է, թա՛փ տուր, թափահարի՛ր, շաղ տուր, շաղահարի՛ր, խնձորներս հասել են:
- Հա՛, հենց ակաս-պակաս էդ էր պակաս: Մեռնում ես՝ մեռի՛ր: Իմ ի՞նչ բանն է, թե մեռնում ես, գնում եմ ոսկեմազիկ դառնամ, ոսկի բերեմ:
Գնա՜ց, գնա՜ց հասավ պառավի տանը և սկսեց պառավին ծառայել:
Առաջին օրը վաղ վեր կացավ, սենյակը հավաքեց, մաքրեց, հիվանդի կամքը կատարեց: Երկրորդ օրը սկսեց ծուլանալ: Երրորդ օրն՝ ավելի շատ: Չորորդ օրն արդեն տեղից ժաժ չէր գալիս: Պառավը նրանից ձանձրացավ, հիվանդ-հիվանդ վեր կացավ, տնքտնքալով տարավ ծույլին էն բախտի դռան մոտ և ասավ.
- Բացվի՛ր դռնակ, դե ցնծա, էս աղջկան մի ընծա. ալարկոտ է, ծույլ է սա, սրան կուպր մի կաթսա, թող կպրոտի, սևանա ու կպրոտած տուն գնա:
Երբ ծույլ աղջիկը տուն եկավ, աքաղաղը կանչեց.

Ծուղրուղո՜ւ…
Էս ո՞ւր գնաց, ո՞ւր եկավ,
Էս կապոցը զուր եկավ,
Սպիտակ գնաց, սև եկավ,
Սիրուն գնաց, դև եկավ:
Ելեք տեսեք ո՞վ եկավ:
Նա մեզ չի տա ջուր ու կուտ.
Ծուղրուղո՜ւ, հավ ու ճուտ:

Ու էսպես, ջանասեր աղջիկը ոսկեմազիկ, գեղեցիկ աղջիկ դարձավ, ծույլ աղջիկը մնաց կպրոտ և տգեղ: Քանի-քանի լողացրին, չիստակվեց, էն կպրոտն էր, կպրոտ էլ մնաց: