Ծիտն ու որբերը - Աթաբեկ Խնկոյան

Մի աղքատ այրի երկու որբ ուներ մի սովի տարի:
Երկու որբ ուներ՝ Հրաչ ու Հեղուշ,
Վեց-յոթ տարեկան, մեկ-մեկից անուշ:
- Սոված ենք, սոված, նանի՛, մի ճոթ հաց…
Լաց էին լինում, մոր փեշից բռնում, հետևից գնում:
Հաց չունի նանը, որտեղի՞ց բերի,
Ինքն էլ է քաղցած, մի փորի գերի:
Սովի տարին է, էլ ինչ դուռ-դրկից,
Էն խղճուկ այրին չունի կարեկից:
Մի օր ճարահատ սովատանջ մերը,
Հետևից գցած իրեն որբերը,
Լացով ու թացով մտնում է ձորը:
Իր երկու անգին սիրասուն ձագին
Առնում է ծնկան, չի թողնում, որ լան:
Ու խորը ձորում, իրենց մոր գրկում,
Քնում են մուշ-մուշ Հրաչ ու Հեղուշ…

Երկնքի հավքե՜ր,- ասում է մերը,-
Էս երկու բալիս արեք ձեզ ընկեր,-
Ասում է, լալիս,- խղճացե՜ք սրանց,
Մի՛ թողեք սոված:
- Դաշտի գազաննե՛ր, դուք էլ մայրեր եք,
Էս սովի տարին դուք էլ խղճացեք
Էս իմ որբերին:
Ասում է նանը, երեխանց պաչում
Ու վեր է կենում, ձորիցը փախչում:
Թե շատ են ննջում, թե քիչ են ննջում
Հրաչն ու Հեղուշն էն ձորամիջում,
Մեկ էլ զարթնում են, որ նանը չկա:
Ու վեր են կենում, բռնում մի ճամփա,
Մի ոլոր ճամփա, մի մոլոր ճամփա,
Գնում են, գնում ու նանի՜ կանչում…
Մեկ էլ մի թռչուն էսպես է ասում.
- Ինչո՞ւ կուլաք հոնգուր-հոնգուր,
Փունջ մանուշակ ախպեր ու քուր:
Եկեք գնանք գիշերն ինձ հյուր,
Ձեզ տեղ կտամ ծառիս տակին,
Ձեզ հաց կտամ արևծագին…

Առավոտը արևածագին՝
Ծիտիկն իջավ ծառի տակին.
- Գնանք,- ասավ,- անթև ձագեր,
Հրաչ, Հեղուշ անհեր, անմեր:
Եկեք գնանք ծառի տակից,
Եղեք դուք մեզ սեղանակից:
Ունենք մենք մի բարի տատիկ,
Որ ամեն օր խաշած հատիկ
Փեշը լիքը հանդն է գալիս
Ու մեր առաջ շաղ է տալիս:

Հրաչ ու Հեղուշ,
Քաղցած ու անուժ,
Ելան գնացին ծտի հետ սեղան,
Տատի հատիկին մասնակից եղան:
Տատը որ տեսավ երկու երեխին,
Վազեց ու ասավ.- Մատա՛ղ ձեր գլխին,
Երկու թոռնիկ ես ունեի…
Նրանց ցավը ես տանեի…
Հիվանդացան ծոցիս միջին:
Հիվանդացան ու ննջեցին:
Չեմ հավատում՝ նրանք մեռան,
Այլ ծտերից թևեր առան,
Թևեր առան, ծտեր դառան,
Ծտե՛ր դառան, դես-դեն թռան…
Գնանք, եղեք դուք ինձ թոռներ,
Ձեզ չեմ թողի սովից մեռնեք:

Որ անցկացավ սովի տարին,
Բալի կարոտ էն խեղճ այրին
Ելավ ընկավ սար ու ձորեր,
Լացեց, կանչեց,- Ա՜յ իմ որբեր,
Հրաչ, Հեղուշ, ո՞ւր եք դուք, ո՞ւր,
Ազիզ բալեք, ախպեր ու քուր:
Մնացել եմ ձեր կարոտով,
Հրաչ, Հեղուշ համով-հոտով:
Մի լուր տվեք, նախշուն հավքեր:
Իմ որբերին անտուն, անտեր,
Գազաննե՞րը գտան կերան,
Թե՞ գետերը առան տարան:
Գուցե՝ մեկը իր հոր խերին
Հա՞ց է տալիս իմ որբերին:

Ծիտը վերից ասավ.- Նանի՛,
Էդքան էլ շատ սուգ մի՛ անի,
Հրաչ, Հեղուշ, երկու գառնիկ,
Բարի տատիս եղան թոռնիկ:
Արի տանեմ որբերիդ մոտ,
Էլ մի՛ մնա բալի կարոտ:
Ծիտը իջավ տատի կտրան,
Նանը կանգնեց տատի դռան,
Ծիտը երգեց.- Ախպեր ու քուր,
Հրա՛չ, Հեղո՛ւշ, ձեզ բարի լուր,
Ձեր մերն եկավ բոբիկ ոտով,
Ձեր մերն եկավ ձեր կարոտով:
Եկե՛ք, տեսեք դուք ձեր մորը,
Մի՛ մոռոցեք էն սև օրը,
Ծառի տակի ձեր ծիտիկին
Ու մեզ պահող ծեր տատիկին:
Հենց որ երգեց տան կտրանը,
Իր որբերին գտավ նանը,
Իր որբերին՝ Հրաչ, Հեղուշ,
Փունջ մանուշակ, անուշ, մեղուշ:

Հետաքրքիր է նաև